به نام خدا، به یاد خدا و برای خدا
کلمه کمیابی دارای نزدیک ترین معنی به کلمه محدود یا اقتصاد است که در مقابل کلمه نامحدود و یا ازاد بکار میرورد.کمیابی مسئله
محوری و اساسی هر جامعه ای است.
مفاهیم اقتصادی
تقاضا:مقدار کالا یا خدمتی است که باتوجه به قیمت و سایر عوامل در هر دوره خریداری میکنیم .
عوامل موثر بر تقاضا:مقدار تقاضا از هر کالا توسط هر فرد،بستگی به قیمت کالا ،درامد،قیمت سایر کالا ها ،تبلیغات ،انتظارات و
بسیاری از عوامل دیگر دارد.
تغییر در تقاضا :به علت تغییر در عوامل موثر بر تقاضا به جزعامل قیمت صورت میگیرد.
تغییر در مقدار تقاضا:به علت تغییر در قیمت کالا به وجود می اید.
عرضه:مقدار کالا یا خدمتی است که به ازای قیمت معین و ثابت بودن سایر عوامل،بنگاه ها به بازار ارائه میدهند.
عوامل موثر بر عرضه:مقدار عرضه بنگاه ها بستگی به قیمت کالا،هزینه های تولید،تکنولوژی تولید،انتظارات عرضه کنندگان و…دارد.
تغییر در مقدار عرضه:که به دلیل تغییر در قیمت کالا صورت میگیرد.
تغییر درعرضه:که به دلیل تغییر در عواملی بجز تغییر قیمت کالا صورت میگیرد.
*تقسیم بندی کالا بر اساس درامد*
کالای عادی:کالایی هست که با افزایش درامد مصرف ان افزایش میابد یعنی تغییرات درامد و مصرف هم جهت میباشند.
کالای پست:کالایی هست که با افزایش درامد مصرف ان کاهش میابد یعنی تغییرات درامد و مصرف خلاف جهت هم میباشند.
کالای مستقل:کالایی هست که مستقل از درامد میباشد .
*تقسیم بندی کالااز نظرارتباط با دیگر*
کالاهای مکمل :کالاهایی که باهم مورد استفاده قرار میگیرند، مثل چای و قند.
کالای های جانشین:کالاهایی که میتوان بجای همدیگر استفاده کرد مثل گوشت مرغ و گوشت گوساله یا گوسفند.
کالاهای مستقل:کالاهایی که در مصرف کاملا مستقل از هم می باشند.
بازار:بازار،مکان یا موقعیتی است که درآن خریداران و فروشندگان ،کالا ها و خدمات و منابع را خرید وفروش میکنند.برای هر کالا،خدمت و یا منبعی که در اقتصاد مورد خرید و فروش واقع میشود،بازاری وجود دارد.
تعادل:به حالتی از بازار یعنی تمایل به ثبات ان مربوط میشود تعادل ناشی از موازنه نیرو های بازار است.تعادل بازاربرای یک کالا موقعی اتفاق می افتد که نیروهای عرضه و تقاضا بازار برای ان کالا در موازنه باشد.
مازاد رفاه مصرف کننده :حداکثر قیمتی است که مصرف کننده تمایل به پرداخت ان دارد منهای قیمت بازار.
مازاد رفاه تولیدکننده:قیمت بازار منهای حداقل قیمتی که عرضه کننده حاضر است برای کالایش دریافت کند.
قیمت سقف:به حداکثر قیمتی گفته میشود که تعیین میشود و اجازه داده نمیشود که قیمت از حد تعیین شده بالاتر رود.این قیمت برای اینکه موثر واقع شود باید پایین تر از قیمت تعادلی باشد،این قیمت باعث اضافه تقاضا یا کمبود عرضه بازارمیشود که باید از طریق جیره بندی ،کوپن ،صف و…مقدار کالای عرضه شده توزیع شود.
قیمت کف:حداقل قیمتی است که تعیین میشود و اجازه داده نمیشود که قیمت ازحد تعیین شده،پایین تر بیاید .این قیمت باعث اضافه عرضه میشود و برای حمایت عرضه کنندگان است.
کشش قیمتی تقاضا:درصد تغییرات مقدار تقاضای کالا تقسیم بر درصد تغییرات قیمت کالا میباشد،به عبارت دیگر این کشش نشان
میدهد به ازای یک درصد تغییر قیمت کالا،تقاضا برای ان چقدر تغییر میکند.
کشش قیمتی عرضه:درصد تغییرات مقدار عرضه کالا تقسیم بر درصد تغییرات قیمت کالا .
کشش متقاطع:درصد تغییرات مقدار تقاضا یک کالا تقسیم بر درصد تغییرات قیمت کالای دیگر.
مطلوبیت:احساس خشنودی و رضایتی است که از مصرف یک کالا بدست می اوریم.مطلوبیت قابل اندازه گیری نیست.
مطلوبیت نهایی:مطلوبیتی است که اخرین واحد کالا ایجاد میکند و به مطلوبیت کل اضافه میکند.
منحنی بی تفاوتی:مکان هندسی ترکیبات مختلف کالاها است که مطلوبیت کل یکسانی را برای شخص ایجاد میکنند.بنابراین شخص
در انتخاب ترکیبات بی تفاوت است.هرچه منحنی بیتفاوتی بالاتر باشد بیانگر مطلوبیت بالاتری میباشد.
نرخ نهایی جانشینی کالای۱به جای کالای ۲:نشان دهنده ان است که برای بدست اوردن یک واحد کالای ۱چند واحد از کالای۲را
حاضر هستیم از دست بدهیم تا درعین حال مطلوبیت کل نیز ثابت بماند.
خط بودجه:مکان هندسی ترکیبات مختلف کالاهاست که با بودجه ای معین میتوان خریداری کرد.همه نقاط بالای خط بودجه قابل
دسترسی نیستند اما نقاط روی خط بودجه و پایین خط بودجه قابل دسترسی هستند.
تعادل مصرف کننده :شرط تعادل مصرف کننده زمانی برقرار است که منحنی بیتفاوتی و خط بودجه بر هم مماس شود یعنی شیب انها باهم برابر شود.در حالت تعادل باید مطلوبیت نهایی پولی که صرف خرید کالاها میکنیم باهم برابر باشند نه مطلوبیت نهایی.
مطلوبیت نهایی پولی یک کالا: عبارت است از مطلوبیت نهایی کالا تقسیم بر قیمت کالا.
منحنی درامد- مصرف:با تغییر درامد مصرف کننده خط بودجه تغییر میکند،با تغییر خط بودجه ،تعادل مصرف کننده تغییر میکند
بنابراین به ازای هرمقداردرامد،یک نقطه تعادل داریم که اگر نقاط مختلف تعادل را که به دلیل تغییردر درامد مصرف کننده ایجاد
شده است به هم دیگر وصل کنیم،منحنی درامد- مصرف بدست می اید.
منحنی انگل:از منحنی درامد مصرف بدست می اید و شکل ان به منحنی درامد مصرف بستگی دارد.همه نقاط روی منحنی درامد-
مصرف و انگل نقاط تعادل هستند.منحنی درامد- مصرف در فضای دو کالا میباشد اما انگل در فضای یک کالا و درامد میباشد.
منحنی قیمت- مصرف:اگر قیمت یکی از کالاها تغییر کند ،خط بوجه چرخش پیدا کرده و نقطه تعادل نیز تغییر میکند .یعنی به ازای
هر قیمتی یک نقطه تعادل داریم.اگر نقاط تعادل را به هم دیگر وصل کنیم،منحنی قیمت –مصرف بدست می اید که نقاط تعادل
مصرف کننده را به ازای قیمت های مختلف نشان میدهد.
اثر جانشینی: اگر قیمت یکی از کالا ها افزایش(کاهش)یابد یعنی یک کالا نسبت بکالای دیگرگران تر(ارزان تر)میشودو این باعث
میشود کالایی که ارزان تر است بیشتر مصرف شود یا کالایی که گران تر است کمتر مصرف شود به این اثر، که همیشه منفی است
اثر جانشینی میگویند.
اثر درامدی: تغییر در مصرف به دلیل تغییر دردرامد را اثر درامدی گویند.
کالای گیفن: کالایی پست است که اثر درامدی ان بر اثر جانشینی غلبه کرده است.
تابع تولید: تابعی است که رابطه بین مقدارعوامل تولید و مقدار محصول تولید شده را بافرض ثابت بودن سطح تکنولوژی نشان میدهد.
مقدار تولید به ازای هر سطح از عامل تولید را تولید کل گویند.تولید کل تقسیم بر عامل تولید را تولید متوسط گویند.وتغییر در تولید
کل تقسیم بر تغییر در عامل تولید را تولید نهایی گویند.
مراحل تولید:براساس منحنی های تولید نهایی و متولید متوسط تولید به سه مرحله تقسیم میشود:
در مرحله اول تولید نهایی بیشتر از تولید متوسط است و تولید متوسط صعودی میباشد.در مرحله دوم تولید متوسط بیشتر از تولید
نهایی میباشد،تولید متوسط و تولید نهایی هردونزولی هستند اما هردو مثبت اند.در مرحله سوم تولید نهایی منفی میباشد.بنگاه هیچ گاهدر این مرحله تولید نمیکند.همچنین در مرحله اول چون تولید متوسط صعودی هست بنگاه نباید تولید کند.در نتیجه تولید فقط در مرحله دوم صورت میگیرد که به ان مرحله اقتصادی تولید میگویند.
منحنی بی تفاوتی تولید:مکان هندسی ترکیبات مختلف عوامل تولید است که تولید یکسانی را ایجاد میکنند این منحنی به منحنی تولید
برابر،هم مقداری تولید،منحنی تولید یکسان ،و منحنی متساوی التولید نیز معروف است.منحنی تولید یکسان هرچه بالاتر باشد بیانگر
تولید بیشتر میباشد.
نرخ جانشینی فنی:نرخ نهایی جانشینی فنی کار به جای سرمایه،میزان سرمایه ای است که یک بنگاه باید در مقابل به کارگیری یک
واحد اضافی نیروی کار از ان صرف نظر کند به شرط انکه مقدار تولید ثابت بماند.نرخ نهایی جانشینی فنی برابر است با شیب منحنی تولید یکسان ،هرچه بنگاه روی منحنی تولید یکسان به سمت پایین حرکت کند ،نرخ نهایی جانشینی کاهش می یابد.
منحنی هزینه یکسان:نشانگر ترکیبات مختلفی از کارو سرمایه است که بنگاه با هزینه معین –جهت تولید –خریداری میکند.
تعادل تولید کننده :زمانی حاصل میشود که تولیدکننده با بودجه معین حداکثر تولید را ایجاد کند یعنی ،منحنی هزینه یکسان بر بالاترینمنحنی تولید یکسان مماس باشد.لازمه این عمل برابر بودن شیب منحنی تولید یکسان و خط هزینه یکسان است.
مسیر توسعه :اگر بنگاه بودجه تولیدی خود را تغییر دهد،با ثابت بودن سایر شرایط ،منحنی هزینه یکسان به سمت بالا منتقل شده و بر منحنی تولید یکسان بالاتری مماس میشود و نقطه تعادلی جدیدی بدست می اید .با وصل کردن نقاط تعادلی ،مسیر توسعه حاصل
میشود.
اثرجانشینی در مبحث تولید:با افزایش (کاهش) قیمت یک عامل تولید ،عامل تولید دیگر ارزان تر(گران تر)میشود و باعث میشود استخدام عامل تولید ارزان تر بیشترشود که به این اثر جانشینی گویند.
اثر تولیدی :این اثر نشان دهنده تغییر در استخدام عامل تولید به دلیل تغییر درمقدار تولید میباشد.
هزینه فرصت:همه کالا ها و خدماتی است که از دست میدهیم تا ان کالا یا خدمت را بدست بیاوریم.
دوره کوتاه مدت :به دوره ای گفته میشود که حداقل یکی از عوامل تولید ثابت باشند.
دوره بلند مدت :به دوره ای گفته میشود که همه عوامل تولید متغیر میباشد و عامل تولید ثابت وجود ندارند.
هزینه ثابت کل:هزینه هایی که ارتباطی با مقدار تولید ندارند
هزینه متغیر کل:هزینه هایی که با تغییر مقدار تولید بنگاه تغییر میکند
هزینه کل:مجموع هزینه ثابت کل و هزینه متغیر کل را گویند.
هرکدام از هزینه ها را تقسیم بر مقدار تولید بنگاه نماییم مقدار متوسط ان به دست می اید.
